Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. Podstawowy element nabycia od nieuprawnionego polega na tym, że nieuprawniony zbywca zawiera z osobą trzecią (nabywcą) umowę przeniesienia własności rzeczy. Wspomniana umowa, którą z reguły jest jedna z umów zobowiązujących do przeniesienia własności (sprzedaż, zamiana, darowizna), powinna spełniać wymagania ważnej czynności prawnej. Skutek rzeczowy tej umowy zależy jednak od spełnienia dwóch dalszych przesłanek: objęcia rzeczy w posiadanie przez nabywcę i jego dobrej wiary.
Dobra wiara posiadacza istnieje wtedy, gdy posiadacz jest przekonany, że posiada rzecz zgodnie z przysługującym mu prawem, a to jego przekonanie uzasadnione jest okolicznościami danego przypadku, przy czym dobrą wiarę wyłącza nie tylko pozytywna wiadomość o braku uprawnienia, ale i brak wiadomości spowodowany niedbalstwem. Ze względu na domniemanie dobrej wiary do zastąpienia braku uprawnienia zbywcy do rozporządzenia własnością rzeczy dojdzie w razie niewykazania nabywcy, że o braku tym wiedział lub wprawdzie nie wiedział, ale mógł wiedzieć, gdyby zachował staranność, jakiej można było od niego wymagać w danych okolicznościach.
Nabywca z reguły nie ma obowiązku badania uprawnień zbywcy, ale jeżeli okoliczności towarzyszące transakcji budzą wątpliwości co do uprawnień zbywcy albo jeżeli doświadczenie życiowe tego wymaga, to nabywca powinien podjąć starania w celu wyjaśnienia tych wątpliwości.
Pojęcie „rzeczy utraconych w inny sposób” przez właściciela obejmuje rzeczy, które wyszły spod faktycznego władztwa właściciela wbrew jego woli lub bez udziału tejże.
Praktyka
Z treści art. 169 § 1 k.c. wynika, że nabycie własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzenia tą rzeczą (a więc nie będącą jej właścicielem) uzależnione jest od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: zbywca włada rzeczą i wydaje ją nabywcy, a nabywca jest w dobrej wierze. Pierwsza ze wskazanych przesłanek zakłada wydanie rzeczy nabywcy, gdyż nabywca staje się właścicielem rzeczy z chwilą objęcia jej w posiadanie. Do nabycia własności, w trybie omawianego przepisu, nie wystarcza więc sama umowa, lecz konieczne jest także przeniesienie posiadania rzeczy na nabywcę. Umowa taka jest bowiem umową realną a nie konsensualną. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 maja 2013 r. V ACa 178/2013
Ubezpieczającemu przysługuje od ubezpieczyciela – z umowy ubezpieczenia auto-casco – odszkodowanie także wówczas, gdy w chwili utraty nabytego w dobrej wierze, uprzednio skradzionego pojazdu nie uzyskał prawa własności na podstawie art. 169 § 2 kc, chyba że co innego wynika z umowy. Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 31 marca 1993 r. III CZP 1/93
Skoro zakład ubezpieczeń, który pokrył szkodę właściciela skradzionego samochodu, domaga się, by wydać mu (zakładowi) ten samochód po odzyskaniu go i to uzasadnia warunkami umowy ubezpieczenia, zaś sąd uznaje, że samochód jest już zbędny dla postępowania, a oskarżony zarzuca jedynie, że nabył go w dobrej wierze i za słuszną cenę, należy ten samochód wydać zakładowi jako osobie uprawnionej do władania nim. Nabycie samochodu pochodzącego z kradzieży nie budzi bowiem wątpliwości, a zarzucone w zażaleniu okoliczności mogą mieć znaczenie tylko dla odpowiedzialności karnej oskarżonego, nie mają jednak znaczenia dla nabycia własności przez zasiedzenie, skoro oskarżony samochód nabył w dniu 1 marca 1992 r., a więc od tej daty nie upłynęły jeszcze 3 lata, wymagane przepisem art. 169 § 2 kc. Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 18 marca 1993 r. II AKz 53/93
Okoliczność, że ubezpieczający, który nabył w dobrej wierze od osoby nieuprawnionej skradziony pojazd i nie uzyskał jeszcze prawa jego własności (art. 169 § 2 kc), nie powoduje nieważności umowy ubezpieczenia autocascotego pojazdu. Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 sierpnia 1992 r. III CZP 93/92
Okoliczność, że sprzedawca samochodu uzyskał jego własność na podstawie art. 169 § 2 k.c. nie pozbawia kupującego możliwości dochodzenia roszczeń z tytułu wady fizycznej, jeżeli z uwagi np. na przerobienie numerów identyfikacyjnych, albo dokumentów pojazdu, lub wmontowanie nieoryginalnych części powstało dla użytkownika ograniczenie w możności dysponowania nim, zgodnie z jego przeznaczeniem. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 4 lutego 2011 r. III CSK 144/2010
Nabywca podlegający ochronie przewidzianej w art. 169 § 1 kc może powołać się na wadę prawną zakupionej rzeczy polegającą na tym, że rzecz stanowi własność osoby trzeciej. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 24 lipca 2008 r. IV CSK 182/2008
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
