Problem możliwości obniżenia kary umownej z uwagi na przyczynienie się wierzyciela do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania był przedmiotem kontrowersji zarówno w orzecznictwie Sądu Najwyższego, jak i w literaturze przedmiotu; nadal w doktrynie nie jest postrzegany jednolicie. Wyrażane są opinie zarówno negujące jak i dopuszczające taką możliwość, a także dopuszczające jednoczesne obniżanie kary umownej wobec przyczynienia się wierzyciela i miarkowanie tak obniżonej kary umownej na podstawie art. 484 § 2 KC.
Zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. Nie istnieją podstawy do odmiennego pojmowania kary umownej, wobec czego nie ma powodu do wdrażania trybu prowadzącego do odstąpienia od powyższej zasady prawnej. Oznacza to również, że przepis art. 362 KC nie może znaleźć zastosowania do kary umownej. Zgodnie z tym przepisem, odszkodowanie ulega obniżeniu, jeżeli wierzyciel przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody. Musi zatem istnieć szkoda, tymczasem kara umowna należy się – w razie jej zastrzeżenia – niezależnie od tego, czy szkoda w ogóle powstała. Nie ma tym samym znaczenia to, czy wierzyciel przyczynił się do jej powstania lub zwiększenia.
Przesłanką uzasadniającą zapłatę kary umownej nie jest więc szkoda, lecz niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, za które ponosi odpowiedzialność dłużnik (art. 483 § 1 i art. 484 § 1 KC). Jeżeli dłużnik odpowiedzialności nie ponosi, roszczenie z tytułu kary umownej w ogóle nie powstaje, co wynika z ogólnej zasady wyrażonej w art. 471 KC. W sytuacji zaś, w której wierzyciel przyczynił się do niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, można mówić jedynie o miarkowaniu kary umownej w ramach przesłanek określonych w art. 484 § 2 KC. Wypada podkreślić, że zawarcie umowy nakłada na obie strony obowiązek jej należytego wykonania i współdziałania (art. 354 KC). Brak współdziałania wierzyciela może prowadzić do uznania kary umownej za rażąco wygórowaną.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
