Z uznaniem orzeczenia zagranicznego wiąże się jego skuteczność na obszarze Polski. W naszej praktyce najczęściej uznawane są orzeczenia o rozwód, alimenty, kontakty, władzę rodzicielską oraz adopcję. Przez skuteczność orzeczenia rozumie się wywoływanie wszelkich skutków innych niż wykonalność, a więc w szczególności skutek prawotwórczy w wypadku orzeczeń konstytutywnych, powagę rzeczy osądzonej oraz moc wiążącą orzeczenia. Przez uznanie orzeczenia zagranicznego rozumie się przeniesienie skutków tego orzeczenia na terytorium Polski. Jak trafnie wskazuje się w doktrynie, respektowanie skutków obcego orzeczenia w drodze jego uznania powinno wyrażać się poprzez przyjęcie do wewnętrznego porządku prawnego całego orzeczenia z możliwie najszerszym wachlarzem towarzyszących mu skutków w celu jego pełnego wykonania.
Uznanie orzeczenia sądu państwa obcego w Polsce jest zależne od tego, czy orzeczenie to zostało wydane w sprawie cywilnej. Przez pojęcie orzeczenie należy rozumieć nie tylko takie rozstrzygnięcie sądu obcego, które co do swej formy odpowiada pojęciu orzeczeń przewidzianych w prawie polskim, lecz wszelkiego rodzaju rozstrzygnięcia, które według prawa polskiego, w którym zostały wydane, wywołują pozaprocesowe skutki prawne. Odmienność prawa obcego bowiem nie uzasadnia pozbawienia dokumentu wystawionego przez sąd obcy cech orzeczenia sądowego, jeżeli dokument ten ze względu na zawartą w nim treść pociąga za sobą skutki, jakie według prawa polskiego pociąga za sobą orzeczenie sądowe. Orzeczenie zagraniczne staje się więc skuteczne w Polsce co do zasady w tym samym momencie, w którym zaczyna wywoływać skutki w państwie pochodzenia, pod warunkiem że spełnione są przesłanki jego uznania.
Przepisy. dopuszczjąa jednak uznawanie i wykonywanie nie tylko orzeczeń sądów zagranicznych, lecz również rozstrzygnięć w sprawach cywilnych pochodzących od innych organów państw obcych, w tym organów administracyjnych, jeżeli wydają one orzeczenia dotyczące spornych spraw cywilnych i według prawa państwa pochodzenia są powołane do rozstrzygania takich praw we właściwym postępowaniu. Jeżeli więc sprawa, która należy w Polsce do drogi sądowej, jest rozstrzygana za granicą przez inny organ (najczęściej chodzi tu o organ administracji), to rozstrzygnięcie to podlega uznaniu.
Orzeczenie nie podlega uznaniu, jeżeli:
1) Nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane. Czy orzeczenie sądu zagranicznego jest prawomocne, powinno być dokonana na podstawie prawa procesowego państwa, które to orzeczenie wydało. W związku z tym prawomocność oznacza prawomocność formalną, tj. stan wyrażający się niemożnością wniesienia od orzeczenia środka odwoławczego lub innego środka zaskarżenia, niemożność uchylenia lub zmiany orzeczenia w toku tego samego postępowania, w którym zostało ono wydane.
2) Zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich.
3) Pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie.
4) Strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony. Zwraca się uwagę, że przy ocenie zapewnienia stronie możności obrony praw przed sądem zagranicznym decydujące znaczenie ma rzeczywista możność uczestniczenia w postępowaniu i udzielania się. W doktrynie reprezentowany jest również pogląd, że ocena ta powinna być dokonana kumulatywnie zgodnie z polskim i obcym prawem procesowym.
5) Sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego. Zawisłość przed sądem obcym, w szczególności chwila, w której ta zawisłość następuje, powinna być oceniana zgodnie z prawem procesowym państwa, w którym sprawa jest rozpoznawana.
6) Jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami.
7) Uznanie byłoby sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej (klauzula porządku publicznego). W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że na podstawowe zasady polskiego porządku prawnego składają się zarówno zasady wynikające z Konstytucji RP, jak i podstawowe zasady poszczególnych dziedzin prawa. np. zasady dobra dziecka czy ochrona rodziny. Orzeczenie sądu zagranicznego narusza podstawowe zasady porządku prawnego w Polsce m.in. wówczas, gdy jego skutek jest nie do pogodzenia z samą koncepcją określonej instytucji prawnej w Polsce. Sama sprzeczność orzeczenia sądu zagranicznego z przepisami prawa polskiego nie uzasadnia odmowy jego uznania
W razie zajścia którejkolwiek ze wskazanych wyżej okoliczności orzeczenie sądu państwa obcego nie podlega w Polsce uznaniu. Oznacza to, że do przyjęcia, iż miało miejsce uznanie orzeczenia zagranicznego z mocy prawa, wymagane jest niewystąpienie żadnej ze wskazanych przesłanek odmowy uznania. Badanie tych przesłanek w postępowaniu o ustalenie, czy orzeczenie podlega uznaniu, nie jest uzależnione od wniosku czy zarzutu uczestników postępowania, ale jest dokonywane przez sąd z urzędu.
Orzeczenie sądu zagranicznego oparte na prawie obcym tylko wówczas nie może być w Polsce uznane, gdy prawo obce różni się w istotny sposób od prawa polskiego. Rozważania w tym zakresie wymagają od sądu orzekającego zbadania prawa obcego pod kątem przesłanek stosowania instytucji prawnej, której wyrazem jest orzeczenie sądu zagranicznego.
Osoba powołująca się na uznanie orzeczenia sądu państwa obcego jest zobowiązana przedstawić:
1) urzędowy odpis orzeczenia;
2) dokument stwierdzający, że orzeczenie jest prawomocne, chyba że prawomocność orzeczenia wynika z jego treści;
3) uwierzytelniony przekład na język polski dokumentów wymienionych w pkt 1 i 2
Jeżeli orzeczenie zostało wydane w postępowaniu, w którym pozwany nie wdał się w spór co do istoty sprawy, należy przedstawić dokument stwierdzający, że pismo wszczynające postępowanie zostało mu doręczone.
Jeżeli prawomocność orzeczenia sądu państwa obcego wynika z jego treści, osoba powołująca się na uznanie nie musi przedstawiać dokumentu stwierdzającego, że orzeczenie to jest prawomocne. Ocena, czy i ewentualnie kiedy orzeczenie stało się prawomocne, następuje według prawa państwa, którego sąd wydał to orzeczenie. Ustawodawca nie pozostawił tej kwestii do badania przez sąd polski, lecz w sposób jednoznaczny przesądził, że stwierdzenie prawomocności stanowi dowód obligatoryjny prawomocności orzeczenia podlegającego uznaniu. Stwierdzenie to może być zamieszczone w treści orzeczenia, na jego odpisie lub w oddzielnie wydanym zaświadczeniu przez właściwy organ, w kompetencji którego pozostaje stwierdzenie nabycia prawomocności przez takie orzeczenie. Sąd Najwyższy przyjął, że stwierdzenie przez sąd zagraniczny, iż orzeczenie przedstawione sądowi polskiemu do uznania jest prawomocne, stanowi wyłączny dowód niezaskarżalności tego orzeczenia. Wymaganiu, w myśl którego do wniosku o uznanie orzeczenia obcego sądu należy dołączyć zaświadczenie, że jest ono prawomocne, nie czyni zadość złożenie przez zainteresowanego stwierdzenia przez Generalnego Konsula, iż od tego orzeczenia stronom już nie przysługuje żaden środek odwoławczy. Podobny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w postanowienia z dnia 28 maja 1987 r., II CZ 61/87, w odniesieniu do pisma Konsulatu USA oraz informacji Ministerstwa Sprawiedliwości o praktyce sądów amerykańskich. W doktrynie jednak przeważa pogląd o dopuszczalności złożenia jako dowodu prawomocności orzeczenia odpowiedniego dokumentu pochodzącego od konsula.
Sąd z urzędu ustala i stosuje właściwe prawo obce. Sąd może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości o udzielenie tekstu tego prawa oraz o wyjaśnienie obcej praktyki sądowej. Sąd może zwrócić się do Ministra Sprawiedliwości również o udzielenie informacji co do istnienia wzajemności w stosunkach z państwem obcym. Celem ustalenia treści prawa obcego lub obcej praktyki sądowej albo istnienia wzajemności sąd może zastosować także inne środki, w tym zasięgnąć opinii biegłych.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji. Prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.