Umowa przedwstępna stanowi drogę dojścia do zawarcia umowy definitywnej. Posłużenie się przez strony umową przedwstępną znajduje z reguły uzasadnienie obiektywne i subiektywne. To pierwsze wyraża się w istnieniu jakichś okoliczności, które przesadzają o niezawieraniu w danym momencie umowy definitywnej. Drugie polega na tym, iż stronom zależy na stworzeniu stanu pewności, że pożądana definitywna umowa zostanie zawarta. Przepisy kodeksu cywilnego nie regulują materii odstąpienia od umowy przedwstępnej. Zgodnie z treścią art. 3531kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Za możliwością odstąpienia od umowy przedwstepnej przez stronę, która nie uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej przemawia instytucja zadatku, który zazwyczaj w tego typu umowach zostaje wręczony. Strony umowy przedwstępnej mogą dowolnie uregulować kwestie związane z ewentualnym zwrotem zadatku. W przypadku, gdy zrezygnują z tego uprawnienia, zawinione przez sprzedającego niesfinalizowanie umowy wiąże się z koniecznością zwrotu zadatku w podwójnej wysokości. Jeśli umowy przedwstępnej nie wykonały obie strony i obie one odpowiadają za okoliczności, które były tego przyczyną, to fakt, że od umowy zdecydowała się odstąpić tylko jedna strona, nie oznacza możliwości zachowania przez nią otrzymanego zadatku (art. 394 § 1 KPC). Analiza przepisu art. 394 § 1 KPC prowadzi do wniosku, że w przepisie tym ustawodawca w sposób wyczerpujący określił sytuacje, w których kontrahent uprawniony jest do zatrzymania przedmiotu zadatku bądź żądania sumy dwukrotnie wyższej. Interpretacja wskazanego przepisu, według której uprawnienie do skorzystania z uprawnień wynikających z tego przepisu zależy od tego, która ze stron pierwsza zdecyduje się na odstąpienie od umowy, godziłaby w ratio legis instytucji zadatku, którym jest stymulowanie stron do zawarcia projektowanej przez nie umowy.
Przepis art. 117 § 1 KC stanowi, iż przedawnieniu ulegają roszczenia majątkowe. To oznacza, że złożenie oświadczenia o odstąpieniu od umowy – jako uprawnienie prawnokształtujace (niemajątkowe) – nie jest ograniczone czasowo poprzez zarzut przedawnienia. W doktrynie podnosi się także, że oświadczenie to stanowi alternatywę wobec roszczenia o wykonanie umowy i sytuacja, w której uprawniony nie dokonał wyboru, z którego roszczenia korzysta, nie podlega czasowemu ograniczeniu.
Rodzi się zatem pytanie czy strony obopólnie mogą odstąpić od umowy przedwstępnej. Odpowiedź twierdząca wynika z ogólnej zasady swobody zgodnego nawiązywania i rozwiązywania umów, o ile nie sprzeciwia się to zasadom współżycia społecznego. Odstąpienie od umowy winno być stwierdzone pismem. W przepisie tym nie został jednakże nadany rygor nieważności, co oznacza iż jest to forma przewidziana dla celów dowodowych (art. 74 KC). Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach – I Wydział Cywilny z dnia 18 marca 2010 r. I ACa 39/10
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.
