W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. Zastaw można ustanowić także w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej. Stronami stosunku prawnego zastawu pozostają wierzyciel, zwany zastawnikiem, oraz dłużnik rzeczowy – zastawca
Funkcją zastawu nie jest korzystanie z rzeczy. Jego zastosowanie to zabezpieczenie wierzytelności. Ma on dać wierzycielowi gwarancję spełnienia świadczenia, poprzez możliwość uzyskania spłaty z przedmiotu zabezpieczenia. Zastaw zawsze zabezpiecza konkretną wierzytelność. Oznaczenie wierzytelności powinno nastąpić w umowie kreującej zastaw. Warunkiem przyjęcia danego przedmiotu na zabezpieczenie jest to, aby był on zbywalny i miał wartość majątkową Przedmiotem zastawu może być zarówno cała rzecz, jak i udział we współwłasności, jeśli współwłaściciele się na to zgodzą.
Dłużnik musi spełnić świadczenie z tego względu, że jeśli tego nie uczyni, grozi mu utrata własności rzeczy będącej przedmiotem obciążenia. Z zastawem wiąże się możliwość dochodzenia przez wierzyciela wykonania prawa także w stosunku do każdoczesnego właściciela rzeczy. Zastaw podąża za rzeczą. Przeniesienie jej własności zasadniczo nie prowadzi do wygaśnięcia zastawu.
Zbiór rzeczy jako przedmiot zastawu powinien być oznaczony, jednakże nie można stawiać wymagań przekreślających intencje ustawodawcy. Artykuł 7 ust. 2 pkt 3 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów pozwala obciążyć zastawem zbiór o zmiennym składzie. Funkcją ekonomiczną zastawu na takim zbiorze jest umożliwienie zastawcy prowadzenia działalności gospodarczej pomimo obciążenia. W przypadku prowadzenia fermy zwierząt futerkowych liczba zwierząt i skór może zmieniać się nawet codziennie, dlatego nie można oczekiwać podania liczby zastawionych zwierząt i skór.
Do ustanowienia zastawu potrzebna jest umowa
między właścicielem a wierzycielem oraz, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły. Zastaw może być zawarty także w sposób ustny, z tym jednak zastrzeżeniem, że wówczas strony poniosą ryzyko niezachowania formy pisemnej dla celów dowodowych
Jeżeli rzecz znajduje się w dzierżeniu wierzyciela, do ustanowienia zastawu wystarcza sama umowa. Przeniesienie posiadania rzeczy ma na celu spełnienie dwóch funkcji. Po pierwsze, stanowi zabezpieczenie przed ukryciem, uszkodzeniem lub zniszczeniem przedmiotu zastawu, stanowiąc gwarancję wykonania prawa. Po drugie, zapewnia jawność zastawu dla osób trzecich. Zastaw jest skuteczny wobec wierzycieli zastawcy, jeżeli umowa o ustanowienie zastawu została zawarta na piśmie z datą pewną.
Jeżeli w chwili ustanowienia zastawu rzecz jest już obciążona innym prawem rzeczowym,
zastaw powstały później ma pierwszeństwo przed prawem powstałym wcześniej, chyba że zastawnik działał w złej wierze. Przepisy pozwalają zastawcy na rozporządzanie rzeczą w czasie trwania stosunku zastawniczego. Może on więc dokonywać również kolejnych obciążeń. Nie jest też wykluczone, że będzie on mieć kilku wierzycieli osobistych, którzy konkurować będą z zastawnikiem przy uzyskaniu zaspokojenia z rzeczy obciążonej. Rozstrzygnięciu tych kolizji służy zasada pierwszeństwa zastawu. Do skutecznego nabycia pierwszeństwa późniejszego zastawnika konieczne jest jednak, aby nie był on w złej wierze w chwili dokonywania zabezpieczenia, a więc obiektywnie nie wiedział, że rzecz obciążona jest już zastawem. Wierzyciel musi też wykazać należytą staranność w zakresie ustalenia stanu prawnego rzeczy.
Rozporządzenie
Nieważne jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu. Zastawca nie jest pozbawiony praw wynikających z własności. Zbycie rzeczy zastawionej nie powoduje co do zasady wygaśnięcia zastawu. Zastawnik zachowa swe prawa, które służyć mu będą przeciwko nabywcy, odpowiadającemu wówczas jako dłużnik rzeczowy.
Egzekucja zastawu
Zaspokojenie zastawnika z rzeczy obciążonej następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym. Jest to przymusowa droga zaspokojenia roszczenia zastawnika z przedmiotu zastawu.
Zakres zabezpieczenia
Zastaw zabezpiecza także roszczenia o odsetki za trzy ostatnie lata przed zbyciem rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym, przyznane koszty postępowania w wysokości nieprzekraczającej dziesiątej części kapitału oraz inne roszczenia o świadczenia uboczne, w szczególności roszczenie o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz o zwrot nakładów na rzecz.
Zarzuty zastawcy
Zastawca nie będący dłużnikiem może niezależnie od zarzutów, które mu przysługują osobiście przeciwko zastawnikowi, podnosić zarzuty, które przysługują dłużnikowi, jak również te, których dłużnik zrzekł się po ustanowieniu zastawu.
Ograniczenie odpowiedzialności spadkowej
Zastawnik może dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z przepisów prawa spadkowego. Oznacza to, że nawet w sytuacji, w której spadkobierca zastawcy złoży oświadczenie o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo spełnią się przesłanki wynikające z przepisów prawa spadkowego pozwalające na uznanie, że odpowiada on za długi spadkowe z ograniczeniem, nie będzie to miało skutku w stosunku do jego odpowiedzialności z tytułu zastawu ustanowionego przez spadkodawcę .
Przedawnienie
Przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem nie narusza uprawnienia zastawnika do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej. Reguły tej nie stosuje się do roszczenia o odsetki lub inne świadczenia uboczne. Możliwość dochodzenia przez wierzyciela od zastawcy przedawnionego roszczenia jest ograniczona do wierzytelności głównej. W odniesieniu do roszczeń ubocznych, zwłaszcza o odsetki, dłużnik rzeczowy ma prawo powołać się na zarzut przedawnienia.
Obowiązki zastawnika
Zastawnik, któremu rzecz została wydana, powinien czuwać nad jej zachowaniem stosownie do przepisów o przechowaniu za wynagrodzeniem. Po wygaśnięciu zastawu powinien zwrócić rzecz zastawcy.
Jeżeli rzecz obciążona zastawem przynosi pożytki,
zastawnik powinien, w braku odmiennej umowy, pobierać je i zaliczać na poczet wierzytelności i związanych z nią roszczeń. Po wygaśnięciu zastawu obowiązany jest złożyć zastawcy rachunek. Zastawnik ma obowiązek złożenia zastawcy rachunku z pobranych i zaliczonych na poczet wierzytelności pożytków. Zastawcy przysługują bowiem w tym zakresie, w razie nieprawidłowego postępowania zastawnika, roszczenia odszkodowawcze. Ich podstawą jest nieprawidłowe wykonanie umowy zastawu albo nawet czyn niedozwolony, jeśli zachowanie zastawnika ma postać świadomego działania Reguły te mają charakter względnie obowiązujący, strony mogą się bowiem umówić odmiennie co do tego, komu przypadną pożytki przynoszone przez rzecz, jak również, czy mają być one zaliczane na poczet wierzytelności
Jeżeli rzecz obciążona zastawem zostaje narażona na utratę lub uszkodzenie,
zastawca może żądać bądź złożenia rzeczy do depozytu sądowego, bądź zwrotu rzeczy za jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności, bądź sprzedaży rzeczy. W razie sprzedaży rzeczy zastaw przechodzi na uzyskaną cenę, która powinna być złożona do depozytu sądowego.
Przedawnienie
Roszczenie zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy, jak również roszczenie zastawnika przeciwko zastawcy o zwrot nakładów na rzecz przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.
Przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem
pociąga za sobą przeniesienie zastawu. W razie przeniesienia wierzytelności z wyłączeniem zastawu zastaw wygasa. Zastaw nie może być przeniesiony bez wierzytelności, którą zabezpiecza.
Nabywca wierzytelności zabezpieczonej zastawem
może żądać od zbywcy wydania rzeczy obciążonej, jeżeli zastawca wyrazi na to zgodę. W braku takiej zgody nabywca może żądać złożenia rzeczy do depozytu sądowego.
Jeżeli zastawnik zwróci rzecz zastawcy, zastaw wygasa
bez względu na zastrzeżenia przeciwne. Zastaw nie wygasa pomimo nabycia rzeczy obciążonej przez zastawnika na własność, jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest obciążona prawem osoby trzeciej lub na jej rzecz zajęta.
Zastaw na prawach
Przedmiotem zastawu mogą być także prawa, jeżeli są zbywalne. Mogą to być wszelkie prawa majątkowe, a więc w szczególności wierzytelności, prawa wynikające z papierów wartościowych i instrumentów finansowych, autorskie prawa majątkowe (ale już nie osobiste), prawa własności przemysłowej, udziały w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością itp.
Do ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jednakże umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy. Jeżeli ustanowienie zastawu na wierzytelności nie następuje przez wydanie dokumentu ani przez indos, do ustanowienia zastawu potrzebne jest pisemne zawiadomienie dłużnika wierzytelności przez zastawcę.
Zastawnik może wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania prawa obciążonego zastawem.
Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zależy od wypowiedzenia przez wierzyciela, zastawca może dokonać wypowiedzenia bez zgody zastawnika. Jeżeli wierzytelność zabezpieczona zastawem jest już wymagalna, zastawnik może wierzytelność obciążoną wypowiedzieć do wysokości wierzytelności zabezpieczonej.. Jeżeli wymagalność wierzytelności obciążonej zastawem zależy od wypowiedzenia przez dłużnika, wypowiedzenie powinno nastąpić także względem zastawnika.
W razie spełnienia świadczenia zastaw na wierzytelności przechodzi na przedmiot świadczenia. Do odbioru świadczenia uprawnieni są zastawca wierzytelności i zastawnik łącznie. Każdy z nich może żądać spełnienia świadczenia do rąk ich obu łącznie albo złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Jeżeli dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna, zarówno zastawca, jak i zastawnik mogą żądać złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.
Jeżeli wierzytelność pieniężna zastawem zabezpieczona jest już wymagalna, zastawnik może żądać zamiast zapłaty, ażeby zastawca przeniósł na niego wierzytelność obciążoną, jeżeli jest pieniężna, do wysokości wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Zastawnik może dochodzić przypadłej mu z tego tytułu części wierzytelności z pierwszeństwem przed częścią przysługującą zastawcy.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.