Kto bez zlecenia prowadzi cudzą sprawę, powinien działać z korzyścią osoby, której sprawę prowadzi, i zgodnie z jej prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należytą staranność. Przepisy kodeksu cywilnego o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia zakładają, że osoba prowadząca sprawę jest przeświadczona o tym, że załatwia sprawę innej osoby, którą z różnych przyczyn wyręcza. Zakładają też zamiar prowadzącego przysporzenia korzyści osobie, której sprawę podjął się prowadzić. Zatem wyłączone jest stosowanie tych przepisów w sytuacji, gdy prowadzący sprawę jest przeświadczony o posiadaniu tytułu prawnego do ingerencji w cudzą sprawę, a intencją zajęcia się nią nie było przysporzenie komuś innemu korzyści.
Podstawę odpowiedzialności osoby, za którą bez podstawy prawnej inny podmiot wykonał obowiązek ustawowy, ponosząc z tego tytułu wydatki, stanowią albo przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia albo przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, przy czym wybór roszczenia należy do powoda i zastosowanie pierwszej z nich wyłącza drugą. Dopiero stwierdzenie, że okoliczności faktyczne nie pozwalają na kwalifikację stosunku jako prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia, pozwala na zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Obowiązki
Prowadzący cudzą sprawę bez zlecenia powinien w miarę możności zawiadomić o tym osobę, której sprawę prowadzi, i stosownie do okoliczności albo oczekiwać jej zleceń, albo prowadzić sprawę dopóty, dopóki osoba ta nie będzie mogła sama się nią zająć. Z czynności swych prowadzący cudzą sprawę powinien złożyć rachunek oraz wydać wszystko, co przy prowadzeniu sprawy uzyskał dla osoby, której sprawę prowadzi. Jeżeli działał zgodnie ze swoimi obowiązkami, może żądać zwrotu uzasadnionych wydatków i nakładów wraz z ustawowymi odsetkami oraz zwolnienia od zobowiązań, które zaciągnął przy prowadzeniu sprawy.
Działanie wbrew woli zastąpionego
Kto prowadzi cudzą sprawę wbrew wiadomej mu woli osoby, której sprawę prowadzi, nie może żądać zwrotu poniesionych wydatków i odpowiedzialny jest za szkodę, chyba że wola tej osoby sprzeciwia się ustawie lub zasadom współżycia społecznego.
Lekarz może dokonać operacji bez zgody chorego, jeżeli to nie sprzeciwia się wiadomej mu woli chorego. Tak jest z chorym nieprzytomnym. Jeżeli wola chorego sprzeciwiałaby się ustawie lub zasadom współżycia społecznego, to zabieg ten byłby dopuszczalny. Jednakże i wtedy nie można winić lekarza, że nie wziął na siebie ryzyka takiego zabiegu wbrew przepisom ustawy o zawodzie lekarza. Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 21 grudnia 1971 r. II CR 481/71
Bezprawne zmiany
Jeżeli prowadzący cudzą sprawę dokonał zmian w mieniu osoby, której sprawę prowadzi, bez wyraźnej potrzeby lub korzyści tej osoby albo wbrew wiadomej mu jej woli, obowiązany jest przywrócić stan poprzedni, a gdyby to nie było możliwe, naprawić szkodę. Nakłady może zabrać z powrotem, o ile może to uczynić bez uszkodzenia rzeczy.
Potwierdzenie zastąpionego
Potwierdzenie osoby, której sprawa była prowadzona, nadaje prowadzeniu sprawy skutki zlecenia. Potwierdzenie wywiera skutki przede wszystkim w stosunku zobowiązaniowym istniejącym między podmiotem zainteresowanym a prowadzącym jego sprawę (tj. w stosunku obligacyjnym prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia). W zależności od tych elementów potwierdzenie może prowadzić do przekształcenia istniejącej relacji prawnej w stosunek zlecenia, świadczenia usług lub inny stosunek obligacyjny. W najbardziej typowych przypadkach przekształcenia w stosunek zlecenia lub wynikający z umowy o świadczenie usług sytuacja prawna podmiotu prowadzącego cudzą sprawę ulega polepszeniu. Uzyskuje on pełne roszczenie o wynagrodzenie, roszczenie o zwrot dokonanych wydatków i nakładów, w razie kontynuowania prowadzenia sprawy w ramach stosunku zlecenia może żądać udzielenia zaliczki na dalsze wydatki, a ponadto nie jest już zobligowany do prowadzenia sprawy dopóty, dopóki zastąpiony nie będzie sam mógł się nią zająć, przysługuje mu bowiem uprawnienie do wypowiedzenia zlecenia.
Ratowanie cudzego dobra
Kto w celu odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego drugiemu ratuje jego dobro, może żądać od niego zwrotu uzasadnionych wydatków, chociażby jego działanie nie odniosło skutku, i jest odpowiedzialny tylko za winę umyślną lub rażące niedbalstwo.
[spacer]
W przypadku jakichkolwiek pytań bądź wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji, prosimy przejść do zakładki kontakt.
Z wyrazami szacunku.